Columns, Gedachten

Ijsklontjes en niet-overstromende glazen; of de kracht van competent twijfelen

er-is-hoop-verwarring-din

“Klimaatverandering – dat bestaat toch helemaal niet?” zei ze terwijl ze een bolletje vanille schepte. Om daar enigszins verwilderd aan toe te voegen: “Ja, dat zegt mijn neef. Omdat een glas met ijsklontjes ook niet overstroomt, of zoiets. Maar ik snap het gewoon niet meer, begrijp je wat ik bedoel?” Hoe meer je weet, hoe meer je weet dat je niks weet, dat herontdekte ik in die Delfste ijssalon. En dat er schoonheid schuilt in competent twijfelen.

Ik had net een paar uur op een Haags kruispunt gestaan. Of eigenlijk: ik had een paar uur náást een Haags kruispunt gestaan, kijkend naar een paar honderd mensen die de boel blokkeerden om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis. Ik was die ochtend op de fiets uit Rotterdam vertrokken, halverwege overvallen door een regenbui, in de trein gestapt met een latte in een wegwerpbeker van een door álle linkse activisten verguisde koffieketen, om via Den Haag Centraal toch op dat kruispunt te landen. 

Na een paar uur kreeg ik, luxe-activist die ik blijkbaar ben, een lift terug in een Jaguar. Elektrisch, dat wel – en in goed gesprek. Dat ging, onder andere, over globale herverdeling, de zin en de onzin van grote auto’s, groeidenken en waarom een Rolex een prima investering is. Er school een twijfel onder die me aansprak. Want wat doet iemand voor wie een Jaguar ‘mijn kleine auto’ is tussen aan de grond vastgelijmde klimaatdrammers? En wat deed ík daar eigenlijk, als toeschouwer, met een pumpkin spiced latte in mijn hand? Eenmaal afgezet op station Delft dook ik een ijssalon in waar ik in gesprek raakte met de schepster van dienst. Die het dus ook even niet meer wist, allemaal.

En in die twijfel vonden we elkaar. Ik moest denken aan de jonge vrouw die niet meer naar familiefeestjes durft omdat ze bang is oom Dick met een dienblad op zijn kop te slaan als ‘ie wéér haar klimaatangst bagatelliseert. Aan de vrouwen die me toevertrouwden niet aan kinderen te durven beginnen, omdat de wereld op instorten staat. Aan de, soms op zeer zelfdestructieve wijze, rebellerende dochters die de weg voorwaarts moeten zien te vinden. Aan het vriendje, vroeger, dat daar definitief in vastgelopen is. Aan mijn eigen eeuwige twijfel, en hoe die mij soms zo dwarszit dat ik niet meer kan bewegen.

Tussen die bergen schepijs zag ik ineens: die twijfel heeft ook zo zijn schoonheid. Twijfel nodigt uit om om onderzoek te gaan. Als je snapt dat er niet zoiets is als Eén Waarheid, kun je je met open vizier en in volle overtuiging onderdompelen in het ontwikkelen van kennis, kunde en vaardigheden. Twijfel is een aanmoediging om ergens voor te gaan – én om ergens voor te gaan staan. Dat is veel makkelijker als je weet dat je van standpunt mag veranderen. Sterker nog: als je weet dat dat juist goed is.

Nog even over die neef en die ijsklontjes: wanneer je een glas vol ijsklontjes tot de rand vult met water en wacht tot ze gesmolten zijn, zal dat glas niet overstromen. Iets met de dichtheid van ijs, die lager is dan die van water. Een smeltende Noordpool zorgt daardoor inderdaad niet voor een hogere zeespiegel. Maar een donkere zeespiegel absorbeert meer zonlicht dan een witte poolkap, waardoor de aarde harder opwarmt. Dit indirecte gevolg van smelten draagt direct bij aan verdere opwarming en die leidt dan weer wél tot een stijgende zeespiegel. Maar goed, dat had de neef er niet bij verteld.

De onbewust onbekwame neef, en oom Dick erbij, zijn een schoolvoorbeeld van het Dunning-Krugereffect: mensen met minder dan gemiddelde kennis en vaardigheid overschatten vaak hun competentie. Terwijl mensen met bovengemiddelde kennis en vaardigheid die juist ónderschatten – waardoor ze zich veel minder uitspreken, en we dus veel meer ongefundeerd geroeptoeter te verstouwen krijgen. 

Lang verhaal kort: koester je twijfel als een statement tegen de stellige zelfoverschatting van de oom Dicks van deze wereld. Jouw twijfel is van essentieel belang – zeker in deze tijd. We staan met zijn allen op een kantelpunt: het oude systeem kraakt en piept, maar hoe het dan wél moet, dat is nog niet duidelijk. Niemand heeft de routekaart naar een leefbare planeet. De Enige Waarheid bestaat niet. Alleen als we onze twijfel omarmen, de inzichten die dat oplevert delen en samen op zoek gaan, vinden we de weg naar voren. 

Aan de slag met de klimaatcrisis?

Om onze planeet zo prettig leefbaar als mogelijk te houden, moeten we samen het systeem veranderen: de politiek door grootschalige klimaatmaatregelen te treffen, het bedrijfsleven door te stoppen met handelen vanuit louter winstbejag en een focus op oneindige groei, en ook wij, burgers, moeten aan de bak. Hoe? Educate yourself! En deel vervolgens je inzichten, je ideeën én je zorgen. Hier alvast wat tips:

  • ‘IPCC-rapport is Code Rood voor de mensheid’ – volgens de Verenigde Naties
  • ‘Het IPCC heeft vijf toekomstplannen voor ons uitgestippeld, welke gaan we kiezen?’ – De Correspondent
  • Het lijkt een pietluttig verschil, maar het verschil tussen een mondiale opwarming van 1,5 graad en 2 graden is gigantisch. 3 graden opwarming geeft (veel) meer dan twee keer zo veel schade als een 1,5 graden warmere wereld. Milieudefensie legt het uit.
  • ‘VN: Klimaat verandert extreem snel door de mens, laatste kans om opwarming te stuiten’, Het Parool
  • En hier lees je hoe dat nou precies zit, met die ijsklontjes.

Wil je iets dóen?

Goed om te weten: de klimaatcrisis is een supercomplex thema. Tegelijkertijd is de noodzaak om aan de slag te gaan enorm hoog. Soms kan dat overweldigend voelen. Daarom: doe wat je kunt, en start waar dat voor jou, nu, in jouw leven of werk, mogelijk is. Een paar ideeën:

  • Start met duurzamer leven: gooi kapotte spullen niet weg, maar repareer ze, bijvoorbeeld bij een Repair Café. Is het niet meer te fiksen? Breng het naar een milieupark en laat het recyclen. Scheid je afval (papier, glas, textiel en restafval). En heb je spullen die nog prima mee kunnen of behoefte aan iets nieuws? Ga naar een kringloopwinkel of Marktplaats. Dan maak je een ander blij en vind je misschien een juweeltje dat met een likje verf nog prima meekan. Tot slot: kijk of je minder voedsel kunt verspillen, door op maat te kopen en te koken, boterhammen te roosteren en de THT-datum terzijde te schuiven. Gebruik je zintuigen om te bepalen of het voedsel nog eetbaar is.
  • Doe mee aan Klimaatgesprekken. In zes workshops krijg je inzicht in wat klimaatverandering doet met jou en wat jij kan doen aan klimaatverandering. En je leert technieken om klimaatvriendelijke keuzes bespreekbaar te maken.
  • Laat zien dat je je zorgen maakt! Loop mee met de Climate Miles van Urgenda, zij lopen ​​van Groningen naar Glasgow, waar de klimaatconferentie COP26 van de Verenigde Naties plaatsvindt. En: de eerstvolgende grote klimaatstaking is de Klimaatmars van 1 november in Amsterdam.

Geen zin, geen tijd, geen energie? Steun onafhankelijke journalistiek. Abonneer je op OneWorld, De Correspondent of (als Rotterdammer) op Vers Beton en ja: lees vervolgens ook de artikelen. Moedig voorwaarts, mensen!

Comments

comments