Goed nieuws: in het coronadebat begint het midden zich te roeren. In dat midden ligt de basis van een nieuw systeem. Een systeem dat een beter leven borgt. Nu én in de toekomst. Een systeem dat bijdraagt aan een gezonde planeet. En een samenleving waarin we elkaar kennen. Waarin we voor elkaar zorgen – ook als we het misschien niet helemaal eens zijn met elkaar. Een samenleving die schokbestendig is.
Maar: daarvoor moeten we wél met elkaar in gesprek. Want alleen samen zijn we schokbestendig. En dat is keihard nodig. Voor de crisis nu. En voor de crises to come.
Ongemakkelijke gesprekken
Daarom nam ik een paar weken geleden ik het besluit om ongemakkelijke gesprekken niet meer uit de weg te gaan. Moeilijk, want ik had nare ervaringen met praten over controversiële onderwerpen.
Zo postte ik een paar jaar geleden een foto van mijn dochter, toen 6. Ze had een bevroren varkenskop in haar armen. Een prachtig beeld. Ik kreeg daar heel nare reacties op. Ik moest, en ik citeer: zelf vastgeketend worden. En verkracht. En de baby’s die daaruit voort zouden komen, moesten afgepakt en vermoord worden.
Toen ik in gesprek ging, werd de toon nog feller. Ik was geschokt. En ik begreep het niet. Tot een vriend dit inzicht deelde: “Deze mensen zijn ervan overtuigd dat mensen en dieren op gelijke voet staan. Dat ze dezelfde rechten hebben.” Hij zei: “Als je om die reden veganistisch eet, dan leef je in een wereld vol moordenaars. Dat is een heel angstig gevoel.” Zo is het misschien ook met corona.
Complotwappies versus volgzame schapen
Als je denkt dat de wereld wordt geregeerd door een kwaadwillende elite die ons met massahypnose en QR-codes beheerst, is iedereen die zich laat vaccineren een bedreiging. En andersom: als je gelooft in de wetenschap waarop de overheid zich baseert, is iedereen die zich niet laat vaccineren een bedreiging.
We handelen vaak uit angst. En omdat we elkaar door de maatregelen niet meer ontmoeten, spreken we ons pas uit als die angst de overhand neemt. Dat levert een samenleving op waarin alleen de extremen zichtbaar zijn. De wappies tegen de schapen. Tot voor kort.
Inmiddels begint het midden zich te roeren. En dat is goed nieuws. De mensen in het midden gaan het gesprek aan. Leren elkaar kennen. Hoe meer mensen dat durven, hoe groter het midden wordt. Als het midden groot genoeg is, kunnen we samen schokken opvangen. En dat is hard nodig. Want de coronacrisis is niet de eerste schok in het systeem. En het zal de laatste niet zijn.
Ook deze crisis is het logische gevolg van het systeem waar we allemaal onderdeel van zijn. Een systeem gericht op eeuwige groei, waarin de markt zorgt voor enorme ongelijkheid en teveel macht bij een te kleine groep mensen. Dit systeem is erbij gebaat als we allemaal in ons eigen gelijk blijven hangen. Zo raken we steeds meer verdeeld. En dat betekent dat degenen* die al in macht zijn, dat ook blijven.
Steeds meer verliezers
We staan op een kantelpunt waarop het oude systeem vastloopt en een nieuwe manier van samenleven langzaam zichtbaar wordt. Er valt dus heel veel te verliezen. En het is nog niet duidelijk wat we ervoor terugkrijgen. Dat veroorzaakt angst, onrust en onzekerheid. En dat zorgt ervoor dat we ons steeds verder terugtrekken in onze bubbels.
Zo houden we het systeem in stand. Alleen wordt het groepje winnaars steeds kleiner. En zal er dus met elke nieuwe crisis, elke volgende systeemschok, meer ongemak ontstaan. Als we een gelijkwaardige wereld willen, moeten we ons verbinden. Uit onze bubbels komen. Samen bouwen aan veerkrachtige gemeenschappen.
En dat kán gewoon. Want ja, systemen vormen mensen. Maar ook: mensen maken systemen. Jij en ik, wij hebben invloed op ‘het systeem’. Als wij ons niet uit elkaar laten drijven. Als wij naar elkaar toe stappen. Als wij het gesprek aangaan. Als wij elkaar zien als mens, desnoods met een andere mening.
Van losse bubbels naar samen schokbestendig
Dus kruip uit je bubbel. Loop naar het midden. Begin dat ongemakkelijke gesprek. Erken elkaars angst. Herken de onzekerheid. Verken de gedeelde hoop. En gebruik die hoop om te veranderen.
Van een bubbelmaatschappij met steeds meer verliezers naar een veerkrachtige samenleving waarin we voor elkaar zorgen – ook als we het misschien niet helemaal eens zijn met elkaar. Die schokbestendigheid gaan we hard nodig hebben.
Educate yourself
- Lees Omarm de Chaos van Jan Rotmans: Hoogleraar Jan Rotmans neemt je mee in de manier waarop hij zelf naar de wereld in transitie kijkt. Dat levert een indringend boek op, dat inzicht en overzicht biedt, een hoopvol perspectief schetst voor Nederland en de wereld, en handvatten geeft om zelf in beweging te komen. Rotmans brengt het grote verhaal terug naar het menselijke niveau.
- Lees ‘Oneens over coronavaccinatie? Zo blijf je in gesprek!’ met Dr. Mattheis van Leeuwen, onderzoeker en docent gedragsverandering aan de Radboud Universiteit.
- Bekijk en print ‘Tips + Woordenlijst Inclusieve Communicatie (Corona-editie)’ – Het open gesprek is niet makkelijk. Het voelt kwetsbaar – zeker bij een complex onderwerp als corona. En dat is ongemakkelijk. Daarom deze 10 tips van iemand die sinds een paar weken actief dat ongemakkelijke gesprek aangaat. Inclusief woordenlijst, om even door te lopen en je te laten verrassen. Of om er bij te houden als je in een ongemakkelijk gesprek terecht komt. Je woorden met zorg kiezen maakt het makkelijker om bij de inhoud te blijven. Download direct ‘Tips + Woordenlijst Inclusieve Communicatie (Corona-editie)‘
- Ontmoet weer eens wildvreemden! Sluit je aan bij de Speakeasy Society: een netwerk van Rotterdammers die graag verbonden blijven – óók met nieuwe mensen, met een andere kijk op de zaak, óók in tijden van lockdown en QR-code. Woon je in Rotterdam, en ben je benieuwd? Lees hier meer over de Speakeasy Society.
*) Ik geloof persoonlijk niet in een kwaadaardige elite, lizard people of Deep State (een netwerk dat de politiek, het bedrijfsleven en de media in handen heeft en deze controleert) die ons eronder probeert te houden. Ik geloof wél dat er een elite is die alles op alles zet om haar macht te behouden. Niet uit pure kwaadaardigheid, maar omdat het systeem nu eenmaal zo werkt.
